Naar een echte democratie: Bindende referenda en bestuurlijke vernieuwing

 

Leven we in een werkelijk democratische samenleving?

In een echte democratie ligt de ultieme beslissingsmacht bij de bevolking, niet bij politici. Politici adviseren, maar het volk beslist. Onze huidige parlementaire democratie is echter het tegenovergestelde van een democratie met bindende referenda. Toch biedt het parlement ironisch genoeg de meest vreedzame en legitieme route om deze macht vrijwillig over te dragen aan de burgers, als zij dat willen. Hoe kunnen we dit bereiken, en waarom is het nodig? Laten we dit stap voor stap bekijken.

 

Sterke steun voor referenda en democratische vernieuwingen

 

Uit onderzoek van I&O Research (oktober 2023) blijkt dat de Nederlandse bevolking klaar is voor meer directe democratie. Maar liefst 64% van de Nederlanders steunt referenda in het algemeen, met nog meer steun voor gemeentelijke referenda (71%) en iets minder voor landelijke (61%). Vooral bindende referenda, waarbij de regering de uitkomst móét opvolgen, zijn populair: 58% is voor, tegenover 34% tegen. Niet-bindende referenda, die slechts als advies dienen, krijgen veel minder steun (37% voor, 53% tegen). Vooral kiezers van rechtse partijen (zoals FvD 99%, BBB 88%, PVV 83%) en partijen als NSC (74%) en SP (76%) zijn enthousiast over bindende referenda, terwijl niet-bindende referenda meer steun vinden bij D66 (46%) en GroenLinks-PvdA (46%).

Daarnaast is er brede steun voor andere democratische

vernieuwingen: 58% van de Nederlanders wil een direct

gekozen Eerste Kamer, 54% steunt een gekozen burgemeester (een daling van 10% sinds 2019), en 57% is voor een correctief referendum, waarmee burgers overheidsbesluiten kunnen terugdraaien. Slechts 19% steunt het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar, een afname ten opzichte van 2019 (25%).

Bindende referenda: een krachtig instrument

 

Sommigen vinden bindende referenda problematisch. Ze vragen zich af: zijn burgers wel voldoende geïnformeerd? Zijn onderwerpen niet te complex? Leidt stemmen niet tot ongewenste emoties, manipulatie, of te eenzijdige uitkomsten? Deze zorgen zijn vaak gebaseerd op een onterecht geloof dat burgers niet capabel genoeg zijn. Het tegendeel is waar: bindende referenda zijn een krachtig democratisch instrument. Ze geven burgers directe invloed, vergroten het vertrouwen in de democratie en legitimeren beleid door brede maatschappelijke steun.

De normaalverdeling van Gauss laat zien dat de uitkomst van

bindende referenda het gemiddelde weerspiegelt van wat de Nederlandse kiezer vindt. En de gemiddelde Nederlander is bepaald niet dom. Door in heldere, toegankelijke taal (“Jip- en Janneketaal”) uit te leggen waar het over gaat, de achtergrond van problemen te schetsen, en de voor- en nadelen van mogelijke oplossingen te presenteren, kan iedereen een weloverwogen keuze maken. Kiezers geven vervolgens in percentages aan in hoeverre ze het eens of oneens zijn met stellingen, en kunnen extra commentaar toevoegen. Dit leidt tot een betekenisvol en verwerkbaar resultaat, dat laat zien welke extra informatie eventueel nodig is om een completer beeld te schetsen.

Een zelflerend en zelfregulerend systeem

 

Ons voorgestelde systeem is zelflerend en zelfregulerend. Burgers zien en voelen de gevolgen van hun keuzes, en kunnen deze op korte termijn bijstellen via nieuwe referenda als een maatregel niet goed uitpakt. Dit maakt het systeem flexibel en responsief. Voorafgaand aan de invoering van bindende referenda pleiten we voor een ethisch humanistisch convenant. Dit convenant beschermt de belangen van zwakkeren in de samenleving – in de breedste zin van het woord, inclusief kwetsbare groepen, maar ook tegen uitbuiting van arbeid en natuurlijke hulpbronnen. Dit zorgt ervoor dat referenda geen nadelige effecten hebben voor minderheden of kwetsbare groepen.

Bestuurlijke hervorming: de overheid dient de burger

 

Een cruciaal onderdeel van deze democratische vernieuwing is een volledige hervorming van de overheid. De overheid is van en voor de burgers, maar zo voelt het nu vaak niet meer – niet voor burgers, en zelfs niet voor ambtenaren. Daarom moet de overheid weer dienstbaar worden gemaakt. Hoe?

1. Verantwoordingsplicht voor ambtenaren: Alle ambtenaren moeten hoofdelijk verantwoordelijk zijn voor hun handelen. Als ze fouten maken, informatie achterhouden (bewust of onbewust), of misstanden niet melden, kunnen ze worden aangesproken, overgeplaatst, ontslagen, of zelfs vervolgd. Dit geldt ook voor hogere ambtenaren die meldingen van lagergeplaatste collega’s negeren. Corruptie wordt zwaar bestraft. Ambtenaren werken in loondienst van de burgers en worden aangenomen of ontslagen door
   

hen, bijvoorbeeld via instituten zoals een vernieuwd CPB of SER.

1. Transparantie en meldplicht: Ambtenaren moeten contractueel verplicht zijn om positieve en negatieve waarnemingen, ideeën of misstanden te melden aan de eerstvolgende hiërarchische laag. Dit zorgt voor een open en accountable systeem.
2. Vervanging van traditionele bestuurders: Het parlement, commissarissen en andere bestuurders worden vervangen door ambtenaren en wetenschappers in loondienst, die verantwoording afleggen aan de bevolking. Dit maakt een einde aan persoonlijke machtsuitoefening en zorgt voor een overheid die écht werkt voor de burger.

Geen liquid democracy, maar directe democratie

 

Sommigen pleiten voor “liquid democracy”, een systeem waarin burgers hun stem onder voorwaarden kunnen delegeren aan anderen. Dit idee verwerpen we, omdat het onnodig macht geeft aan derden en de kern van directe democratie ondermijnt. In ons systeem heb je geen uitgebreide expertise nodig om te stemmen. Het enige wat nodig is, is begrijpend lezen.

Beslissingen worden helder uitgelegd: wat is het probleem, wat is de achtergrond, wat zijn de oplossingen, en wat zijn de voor- en nadelen? Wetenschappers en specialisten in loondienst van de bevolking stellen deze vragen op, en burgers geven hun mening in percentages, met ruimte voor commentaar.

Financiering: wie betaalt?

 

Een veelgehoorde vraag bij veranderingen is: wie gaat dit betalen? Het antwoord is simpel: de burgers hebben via

bindende referenda de mogelijkheid om aan de “knoppen” van het belastingstelsel te draaien. Als er onvoldoende middelen zijn om het ethisch humanistisch convenant in stand te houden, worden extra belastingopbrengsten gegenereerd. Hierbij worden naast inkomen, kapitaal en bezit zwaarder belast, met de nadruk op de sterkste schouders.

Praktisch en efficiënt dankzij technologie

 

Directe democratie wordt vaak als onpraktisch gezien, omdat men denkt dat iedereen over alles moet stemmen. Maar dat is niet zo. Burgers kunnen vanuit hun luie stoel stemmen binnen een bepaalde termijn, en het aantal belangrijke onderwerpen is beperkt. Met behulp van internet, algoritmes en AI worden de stemmen snel en efficiënt verwerkt, vergelijkbaar met hoe je je bankzaken regelt. Na controle op consistentie worden de uitkomsten automatisch doorgevoerd in het overheidssysteem. Mocht een maatregel verkeerd uitpakken, dan kan deze snel opnieuw in stemming worden gebracht voor bijsturing.

Conclusie: een democratie van en voor de burgers

De overheid is van ons, de burgers, en moet weer werken voor ons. Bindende referenda, gesteund door een ethisch humanistisch convenant en een hervormde, accountable overheid, maken dit mogelijk. Dit systeem geeft burgers directe invloed, beschermt de zwakkeren, en zorgt voor een zelflerend en zelfregulerend proces. Het is tijd om de macht terug te geven aan de bevolking.

Meer weten?

 

Zie het I&O Research rapport (oktober 2023): https://206.wpcdnnode.com/ioresearch.nl/wp-content/uploads/ 2023/10/referenda-oktober-2023.pdf (Blz.4)

En het rapport over overheidsverantwoordelijkheid:

 

https://files.tweedekamer.nl/sites/default/files/2024-02/Rapport%20PEFD%20Blind%20voor%20mens%20en%20recht%2026022024.pdf

Deel je stem: raadpleging.invior.nl/mijnstemtelt https://mijnstemtelt-hetburgerinitiatief.nl

Normaalverdeling Gauss